کشت گلخانه ای گل رز

نام علمی: Rosa hybrid نام انگلیسی: Rose گل رز بعنوان ملکه گلها از زمان عهدباستان مورد توجه بشر بوده است. در آن موقع استفاده‌های داروئی آن بیشترمورد توجه بوده ولی بتدریج کشت و کار آن در باغها گسترش یافت. علاقه واشتیاق انسان به داشتن این گل در تمام فصول سال باعث گردید تا تولید آن درگلخانه انجام گیرد. در حال حاضر گل رز یکی از محبوبترین گلهای جهان است و از لحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد.

کشورهای عمده تولیدکننده گل رز

ایالات متحده آمریکا، هلند، انگلستان، کلمبیا، اکوادور، کنیا، آفریقای جنوبی، هندوستان و … لازم به ذکر است که تولید در برخی ازکشورهای آمریکایی و آفریقایی با سرعت رو به افزایش است، هر چند که تقریباً تمامی کشورهای دنیا بسته به پتانسیل خود تولید گل رز را نیز کم و زیاد در برنامه‌های خود دارند. تولید گل رز در ایران بیشتر به استانهای تهران، مرکزی، اصفهان و خوزستان محدود شده است. همچنین کشورهای اروپایی، آمریکا، کشورهای آسیای میانه و ژاپن از عمده وارد کنندگان گل رز به شمار می‌روند.

مشخصات گیاهشناسی گل رز

گل رز متعلق به خانواده گلسرخیان می‌باشد. این گیاهان در اکثر بخش‌های کره زمین پراکنده شده اند. انواع گل رز از نظر نحوه رشد، شکل بوته به انواع مینیاتوری، هیبرید چای، فلوریباندا، درختچه ای، بالارو و رونده می‌باشند که در تولید رزهای شاخه بریده گلخانه ای بیشتر ارقام هیبرید چای و فلوریباندا به دلیل تولید گل انتهایی، استفاده می‌نمایند.

1- Hybrid Teas: دارای رزهای ساقه بلند و و تک گل درشت در انتهای هر ساقه می‌باشد. شکل گل آنها از انواع کم پر تا پر پرهای مرکز بلند و خیلی پر پر متنوع است. از نظر رنگ، هیبریدهای چای در رنگهای سفید، صورتی، قرمز یا زرد درخشان وجود دارند.

2- Floribundas: رزهای این دسته از نتاج هیبریدهای چای و وردهای پلی آنتا هستند. این گروه گل‌های فراوانی تولید کرده که اندازه آنها کوچک بوده و به صورت خوشه ای هستند. برای جلوگیری از گلدهی جوانه‌های جانبی، آنها را حذف می‌کنند.

بعضی وردهای فلوریباندا گل‌های پر پری میدهند. این رزها در تمام فصل گل داده و در رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی، صورتی، بنفش و قرمز وجود دارند. امروزه بیشتر تولید کنندگان رزهای گلخانه ای در جهان از ارقام پیوند شده بر روی پایه‌های مقاوم و مناسب استفاده می‌کنند، پایه Rosa Manetti در کشور آمریکا و پایه‌های R.Canina و R.Indica در کشورهای اروپایی مرسوم می‌باشند.

اسکلت گلخانه مناسب پرورش گل رز

اسکلت گلخانه از نوع گالوانیزه و با لوله‌های 5 و 6 می‌باشد که توسط پیچ و مهره به هم اتصال می‌یابند. ارتفاع سازه بین 5/5 الی 9 متر است که در برخی مناطق با افزایش ارتفاع گلخانه تا 8 متر، امکان افزایش تهویه و میزان دی اکسید کربن را فراهم نموده که در عملکرد و کیفیت محصول موثر می‌باشد.

از جمله تجهیزاتی که در گلخانه‌های مجهز پرورش گل استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و تهویه ای مناسب
• بستر مناسب جهت کشت
• سیستم کنترل اقلیم
• پرده انرژی سیوینگ
• سیستم فوگر
• سیستم تغذیه و آبیاری
• سیستم سردخانه و سورتینگ

کشت و پرورش

بسترمناسب گل‌های رز گلخانه ای دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:

ترکیب بستر شامل 35% کوکوپیت، 65% پرلیت با زهکش مناسب می‌باشد. فاصله کشت 15 تا 20 سانتیمتر و فاصله راهروها 90 تا 100 سانتیمتر می‌باشد. عرض بستر کشت 40 سانتیمتر و عمق آن 30 تا 35 سانتیمتر می‌باشد. ارتفاع سکوهای کشت از سطح زمین تا لبه بستر 80 تا 90 سانتیمتر و طول آنها 40 سانتیمتر می‌باشد.

خاک‌های شنی رسی، لومی و یا خاکی که کمی رسی بوده و دارای 10% مواد آلی مناسب می‌باشد. خاک شنی برای رشد این گناه مناسب نمی‌باشد و همچنین از رشد آن در خاک‌های آهکی باید خودداری نمود. PH مناسب این گل در حدود 5/6 است ولی PH 5/5 تا 5/7 را می‌پسندد. EC مناسب کم تر از1/8 است، اما میزان EC در سیستم‌های هیدروپونیک بسته 0/7 می‌باشد.

برای رشد مطلوب نیاز به رطوبت کافی دارند. این میزان رطوبت که با رطوبت سنج اندازه گیری می‌شود، در گلخانه‌های مناسب پرورش رز در روز 50% و در شب 60% می‌باشد. دمای شبانه حدود 16 درجه سانتیگراد برای رشد گیاه مناسب است. دمای 20 تا 21 درجه سانتیگراد در روزهای ابری و 24 تا 28 درجه در روزهای آفتابی بسیار مناسب می‌باشد و تفاوت بهینه دمای شب و روز 13-10 درجه سانتیگراد است که در این شرایط دمایی، گلها بعد از حدود 40 روز آماده برداشت می‌شوند.

گیاه رز به نور با شدت‌های بالا احتیاج دارد. بهترین گلخانه از لحاظ پوشش، گلخانه‌های شیشه ای می‌باشند. در کشورهای مثل هلند گاها به دلیل کمی شدت نور در زمستان از نورهای مصنوعی نیز برای برخی گونه‌ها استفاده می‌نمایند. اما در ایران بعلت آفتاب فراوان در اکثر استان‌ها نیازی به این کار نمی‌باشد. معمولا میزان نور مناسب در گلخانه‌های مناسب کشت این گل بین 30 تا 35 هزار لوکس متغیر است.

تکثیر رز گلخانه ای

تکثیر گل رز از طریق قلمه و پیوند می‌باشد. برای تهیه قلمه باید گیاهان مادری در شرایط مناسب پرورش داده شوند. تهیه قلمه پس از بالغ شدن شاخه‌ها و رسیدن برگ‌ها به اندازه نهایی انجام میگیرد. گیاهام مادری در داخل گلخانه در تمام طول سال در حال رشد دائم هستند، بنابراین می‌توان در تمام طول سال از آنها قلمه‌های برگدار تهیه نمود. قلمه‌ها با یک تا سه گره برداشت شده و تنها برگ انتهایی نگه داشته می‌شود و برگهای تحتانی حذف می‌گردد. قلمه‌ها را سپس در داخل بستر ریشه زایی قرار می‌دهند که معمولا مخلوطی از ماسه، پرلیت با دانه بندی متوسط بستر ریشه زایی قابل دسترس و مناسبی است. دمای بین 21 تا 25 درجه سانتیگراد در محیط بستر باعث ریشه زایی بهتر قلمه‌ها می‌گردد.

در تکثیر به روش پیوند، رشد و نمو بهتر پیوندک و افزایش قدرت رشد، تحمل اسیدیته و شورای خاک، تحمل رطوبت نسبی خاک و محیط، مقاومت به آفات و بیماری‌ها، افزایش عمر و دوره زندگی گیاه، سازگاری با شرایط محیطی، مقاومت به سرمای زمستانه مهم می‌باشد.

تغذیه

در پرورش گل رز در زمان کاشت باید از کود دهی زیاد اجتناب نمود. معمولا در گلخانه‌ها کود به صورت محلول در آب در اختیار گیاه قرار میگیرد. ازت، پتاسیم، منیزیم و آهن به طور منظم در محلول کودی استفاده می‌شود، و عناصر ریز مغذی مانند بر، مس، منگنز، مولیبدن بصورت دوره ای به محلول کودی افزوده می‌شود. نسبت کودی ppm 220:30:195 (N:P:K) برای کود دهی رزهای گلخانه ای مناسب است.

هرس و مراقبت

معمولا در گلخانه‌های رز از روش بندینگ استفاده می‌گردد که این روش برای رز از جنبه فیزیولوژیکی بسیار مفید می‌باشد و باعث حفظ برگ بیشتر بر روی بوته و کمک به تجمع هورمونها در جوانه انتهای شاخه‌های گل دهنده می‌گردد و شاخه‌های گل دهنده بزرگتر و قویتر تولید می‌شود و میتوان عملکرد را تا 20% افزایش داد. در بندینگ حذف شاخه و غنچه گیری انجام می‌شود. بندینگ را از یک الی 2 سانتی متر بالای گره ای با جوانه قوی و در خلاف جمعیت رشد جوانه انجام می‌دهند.

مراقبتهای سالانه در گلخانه‌های رز، در اوایل بهار، اواسط و اواخر بهار، اوایل تابستان، اواسط و پاییز می‌باشد. در اوایل بهار به صورت اصلاح خاک، کاشت بوته‌ها و پایه‌های جدید، انجام هرس بهاره قبل از ظهور برگهای جدید، حذف کلیه شاخه‌های بیمار، خشک، زخمی و شکسته شده، کوددهی اطراف بوته‌ها توسط سیستم آبیاری قطره ای، احیاء بوته‌های ضعیف با کوددهی و هرس مناسب می‌باشد.

در اواسط و اواخر بهار به صورت کنترل محل‌های شکسته بوته و شروع کنترل آفت، ادامه کاشت بوته‌ها و پایه‌های جدید می‌باشد. در اوایل تابستان مراقبت از طریق کنترل علفهای هرز و کوددهی در صورت نیاز انجام میگیرد. در اواسط تابستان با حذف گلهای خشک شده، کود دهی، تکثیر بوته‌ها، کنترل بیماری‌های قارچی مانند: سفیدک، لک سیاه و زرد، هرس و سر شاخه زنی برای حذف سرشاخه‌هایی که گل داده اند مراقبت انجام می‌گیرد. در پاییز با سفارش بوته‌های جدید و آماده سازی بستر مناسب اقدام به کشت جدید یا افزایش سطح کشت می‌نمایند.

بیماری مهم گل رز

سفیدک پودری از خطرناک ترین بیماری‌ها قارچی گل‌های رز شاخه بریده در گلخانه می‌باشد. نشانه‌های بیماری به صورت لکه‌های سفید مشخص روی برگ‌های جوان دیده می‌شود و در حالت شدید برگ‌های پیچ خورده و به شکل مارپیچ می‌گردد. رطوبت بالا و دمای 25-18 مناسبترین حالت برای پیشرفت این بیماری است.

راه‌های مبارزه با بیماری گل رز

• استفاده از ارقام مقاوم • سمپاشی گوگرد مایع در دمای زیر 30 درجه سانتیگراد (پیشنهاد نمی‌شود) • هرس شاخه‌های آلوده به بیماری در انتهای فصل

لکه سیاه رز به صورت لکه‌هایی به قطر 2 تا 12 میلیمتر در سطح بالای برگ دیده می‌شود، این لکه‌ها گرد و ابتدا نامنظم هستند و سپس حالت کلروز در کل برگ مشاهده می‌شوند. همچنین روی گلبرگ‌ها لکه‌های ریز قرمز رنگ نیز ممکن است دیده شود. از آنجا که رطوبت در گلخانه قابل کنترل است می‌توان از بروز آن جلوگیری نمود به طوریکه از قرار گرفتن برگ‌ها در رطوبت نسبی بالا بیشتر از 12-7 ساعت جلوگیری نمود و همچنین از آبیاری روی سطح گیاه باید اجتناب شود.

در برگ‌های آلوده برای حذف دوران زمستان گذرانی عامل بیماری از قارچ کش مناسب هر 10 تا 15 روز یکبار استفاده شود. کپک خاکستری بیماری می‌باشد که به سوختگی گل و جوانه معروف است و در شرایط انباری و حمل و نقل شاخه‌های بریده رز بیشتر دیده می‌شود. نشانه‌های این بیماری بدین صورت است که گلها دیگر نمی‌توانند باز شوند و با قارچ‌های عامل بیماری که به شکل قهوه‌های یا خاکستری است پوشیده می‌شود.

جوانه‌های آلوده پژمرده شده و لکه سیاه مایل به خاکستری در قسمت قاعده جوانه در روی ساقه ممکن است تشکیل گردد. حرارت مناسب رشد این بیماری قارچی 15 درجه سانتی گراد است و زخمی شدن گیاه موجب حمله قارچ به گیاه می‌شود. جهت کنترل این بیماری میتوان جوانه‌ها، گلها و ساقه‌های آلوده در گلخانه بعد از ظهور نشانه‌های بیماری جمع آوری شده و از بین برود.

آفات مهم گل رز

شته زرد: این آفت به رنگ سبز، صورتی و قهوه ای مایل به قرمز دیده می‌شود و از بشره گیاهی تغذیه می‌نماید. سمپاشی با سموم سیستمیک در مبارزه با این آفت بسیار موثر است.

کنه دو نقطه ای (تار عنکبوتی): این کنه به رنگ زرد تا سبز دیده می‌شود و یکی از مهمترین آفات در گلخانه محسوب می‌شود. برگ‌های بوته رز مورد حمله واقع شده و زرد رنگ می‌گردد و با تشکیل تارهای زیاد توسط کنه گردآلود به نظر می‌رسند. این آفت در طول سال دارای نسل‌های زیادی و در دو هفته یک نسل کامل میشود. جهت کنترل آفت باید از کنه کش‌هایی که برگ سوزی ایجاد نمی‌کنند استفاده نمود.

برداشت و بسته بندی گل رز

در هر فصلی نحوه برداشت گل تغییر میکند. در زمستان برای اینکه نور بهتری به آن برسد در ارتفاع بالاتر و در تابستان از قسمت پایین تر برداشت انجام میگیرد. در هنگام برداشت باید دقت کرد که از بالای گره، شاخه را برید تا بعد از برداشت، گره رشد کرده و تبدیل به شاخه گل بعدی شود.

معمولا فاصله بین گره‌ها 5-10 سانتی متر است. در زمستان، یک گره بالاتر نسبت به تابستان برداشت می‌شود. بسته بندی رز بر اسا سایز شاخه می‌باشد که از 40 سانتیمتر شروع شده به 50-60-70-80-90-100 سانتیمتر می‌رسد. معمولا هر 20 شاخه گل رز را داخل یک بسته بندی قرار می‌دهند. قیمت گذاری بسته‌ها نیز با توجه به سایز آن تعیین می‌گردد.

پس از برداشت رز جهت افزایش ماندگاری و عمر گل از راهکارهای زیر استفاده می‌گردد

• استفاده از مواد ضد اتیلن مانند تیوسولفات و دی متیل سیکلوپروپان • جلوگیری از ورود هوا در بافت‌های آوندی پس از برداشت، زیرا باعث کاهش جذب آن توسط گل بریده می‌شود. • استفاده از سوکروز (قند) در محلولهای نگهداری توصیه می‌گردد. • PH آب برای افزایش عمر گلجای به 3-4 با استفاده از اسید سیتریک یا سولفات آلومینیوم، آبلیمو، مایع سفید کننده، کاهش می‌یابد. • بریدن انتهای ساقه در افزایش عمر گل موثر می‌باشد.